Zonneveld De Groene Hoek: Het nieuwste gewas van de Haarlemmermeer

Zonneveld De Groene Hoek: het nieuwste gewas van de Haarlemmermeer

Projectgegevens

Naam Het nieuwste gewas van de Haarlemmermeer in de zon
Adres achter Rijnlanderweg 827
Capaciteit 14,8 MW
Opbrengst ca. 15.000.000 kWh/j
Oppervlakte 26 hectare
Gerealiseerd 2018
Bedrijf Groene Hoek I
Eigenaar Blue Elephant
Ontwerpers Veenenbos en Bosch Landschapsarchitecten

Bevindingen selectiecommissie

• Goed voorbeeld van een grootschalige zonneweide;
• Doordat de omringende infrastructuur hoger ligt dan de zonneweide kan je vanuit de trein en de auto over de panelen heen kijken waardoor de kenmerkende openheid van de Haarlemmermeer behouden blijft;
• De zonneweide ligt prettig los in het landschap;
• Door de paden aan de zijkant en in het midden is er ruimte voor ecologie, zijn er goede zichtlijnen en is de zonneweide onderverdeeld in behapbare eenheden;
• Doordat er een ruime afstand behouden is tussen de rijen panelen blijft er voldoende ruimte over voor begroeiing en biodiversiteit;
• De hekken zijn niet storend;
• De schaal past bij de structuur van de Haarlemmermeer;
• Het ontwerp is zorgvuldig. Het respecteert en voegt zich naar de structuur van de Haarlemmermeer;
• Er is een landschappelijke analyse gedaan om input voor het ontwerp te genereren. Dit zie je terug in het ontwerp.

De Groene Hoek I

De Groene Hoek I is in 2018 opgeleverd en ligt ingekapseld tussen het spoor, doorgaande wegen en een bedrijventerrein. De agrarische grond waar de zonneweide op is aangelegd heeft een toekomstige bedrijfsbestemming, maar tot 2040 mag gebiedsontwikkelaar SADC (een samenwerking tussen provincie Noord-Holland, de Schiphol groep, gemeente Amsterdam en gemeente Haarlemmermeer) er nog geen bedrijfspanden bouwen en verkopen. Tot 2040 blijft dit wachtlandschap in gebruik als zonneweide. De SADC heeft het erfpachtrecht van de grond verhuurd aan Oranje Stroom, ontwikkelaar van zonneweides. Inmiddels heeft Oranjestroom het erfprachtrecht verhuurd en de panelen verkocht aan het Duitse Blue Elephant. Met de opbrengsten van de verkoop van Groene Hoek I is Oranje Stroom nu Groene Hoek II aan het realiseren.

Proces

Oranjestroom heeft in maart 2015 een aanvraag omgevingsvergunning ingediend bij de Omgevingsdienst Noordzeekanaalgebied (ODNKG) voor de Groene Hoek. Hier moest een ruimtelijke onderbouwing bijgeleverd worden omdat het plan strijdig was met het bestemmingsplan. De aanvraag omgevingsvergunning en ruimtelijke onderbouwing werden aan de gemeente voorgelegd, die oordeelde dat het project binnen de gemeentelijke beleidsregels paste. Omdat de zonneweide geprojecteerd was in een gebied dat aangemerkt was als landelijk gebied, moest ook de uitgebreide Wabo-procedure toegepast worden. In de eerste fase van de procedure heeft de gemeenteraad een verklaring van geen bedenkingen afgegeven en is er door de omgevingsdienst een ontwerp omgevingsvergunning opgesteld. Deze stukken zijn vervolgens aan de provincie voorgelegd, welke de Adviescommissie Ruimtelijke Ontwikkeling (ARO) heeft ingeschakeld om advies te geven.

Het advies van de ARO, om een landschapsplan op te laten stellen, leidde ertoe dat Oranjestroom Veenenbos en Bosch Landschapsarchitecten inschakelde. Het landschapsplan van Harm Veenenbos is afgestemd op de grootschaligheid en het agrarische karakter van de Haarlemmermeer. Veenenbos: “We hebben de panelen behandeld alsof ze een nieuw gewas zijn. Hierdoor spelen de buitenranden ruimtelijk een belangrijke rol. We hebben de buitenranden breder gemaakt, een waterberging toegevoegd en door middel van rechte lijnen een robuust en rationeel vierkant ontworpen dat aansluit bij het rationele en grootschalige karakter van de kavels in de Haarlemmermeer”. Na het positieve advies van de ARO en de verlening van de vergunning is Oranjestroom – zonder directievoering door de landschapsarchitecten – overgegaan tot uitvoering.

De laatste stap in het proces was het overleg met provincie over de realisatie van een tweede zonnepanelenpark op de resterende gronden in het gebied. Om dit mogelijk te maken is afgesproken dat het gehele gebied werd aangemerkt als stimuleringsgebied – dit betekende dat de zonneweide zou kunnen groeien tot 50 hectare. Voorwaarde was wel dat de hoogte van de panelen werd terug gebracht tot twee meter. De reeds verleende vergunning is hierop aangepast en voor de resterende gronden, de Groene Hoek II, is een nieuwe aanvraag omgevingsvergunning ingediend.

Succesfactoren

Eric Bakker, directeur van Oranjestroom, benadrukt dat de omgeving meenemen in het proces onmisbaar is. “Er is in dit geval geen directe participatie geweest, maar alle omliggende buren die direct overlast zouden kunnen ervaren zijn financieel vergoed. Nota bene houden de voormalige grondeigenaren gratis vruchtgebruik van de ongebruikte stukjes grond om de zonneweide heen, terwijl ze de grond al voor een goed bedrag hadden verkocht. Als de buurt tegen een project is kun je beter weglopen”.

Misschien is de belangrijkste succesfactor in dit project dat alle betrokken partijen het met elkaar eens zijn dat de locatie buitengewoon geschikt is. “Het perceel is ontsloten door een provinciale weg, het spoor en het Groene Carre Zuid, het is gewoon een logische plek, planologisch gezien”, aldus een medewerker van de gemeente Haarlemmermeer. “Bovendien is de schaal passend bij de Haarlemmer, is het een wachtlandschap en sorteert een zonneweide voor op de toekomstige verstedelijking van het perceel”.

Struikelblokken

De grootste struikelblokken waren, volgens Bakker, het ontbreken van beleid en het ontbreken van ervaring met het vergunnen van zonneweides. Toen de vergunning werd aangevraagd voor dit project, bestond er nog geen specifieke functie voor zonneweides in bestemmingsplannen. Inmiddels bestaat de activiteit ‘zonne-energie’ en is er provinciaal beleid geformuleerd. Desondanks stranden vergunningsprocedures nog regelmatig omdat gemeenten zelf geen beleid hebben én omdat ambtenaren niet weten wat ze vergunnen. “Hierdoor is er angst. Daarom nodigen wij graag beleidsmakers uit om langs te komen, zodat ze zien en ervaren waar ze ja tegen zeggen”, aldus Bakker.

Ook Veenenbos ziet het ontbreken van (goed) beleid, op provinciaal én gemeentelijk niveau, als het grootste probleem momenteel. “Wij merken geen verschil tussen provincies, behalve dat ze allemaal geen eenduidig en helder beleid hebben. Als overheid moet je heel duidelijk zijn in de eisen die je stelt want dan is het voor alle aanvragen vergelijkbaar”. En goed beleid, vindt Bakker, zou lokaal maatwerk mogelijk moeten maken: “het provinciale beleid wijst op voorhand bepaalde locaties af terwijl sommige van de afgekeurde locaties geschikter zijn dan de locaties die op basis van het beleid wel mogen”.

Veenenbos had ook liever meer regie gehad op de uitvoering. Niet alles is uitgevoerd zoals de landschapsarchitecten bedacht hadden. “Ik vind het profiel van de sloot langs de weg net te smal en wij hadden de oriëntatie van de panelen anders ontworpen”. Volgens Veenenbos zou het verplicht stellen van een inrichtingsplan op kleiner schaalniveau uitkomst bieden. “De initiatiefnemers hebben gedaan wat nodig was en niet meer. De insteek van het hele ontwerp was dat je er vanuit de auto overheen zou kunnen kijken. Ik weet uiteindelijk niet of dat gelukt is”.

Tips

De ambtenaren van gemeente Haarlemmermeer die betrokken waren bij de Groene Hoek zeggen allemaal veel te hebben geleerd tijdens het proces. Eén van hen: “dat de locatie geschikt is staat buiten kijf, maar we hadden scherper moeten zijn op details en uitvoering”. Voorbeelden hiervan zijn het boven de panelen uitsteken van de transformatorhuisjes, het ontbreken van een door de gemeente gevraagde inpassingszone of het – tot nu toe – uitblijven van beheer met schapen.

“Een andere les is dat wij door onwetendheid te laat hebben bedacht wat er nog meer had gekund”, zegt een andere medewerker van de gemeente. Achteraf had de gemeente graag wandel- of fietsroutes door de Groene Hoek gewild omdat er veel woningen rondom de Groene Hoek gerealiseerd gaan worden. De brede randen hadden ook beter ontwikkeld kunnen worden, bijvoorbeeld door het plaatsen van een informatiecentrum. Tevens had de gemeente het gesprek over ecologische doelstellingen eerder willen aanzwengelen. “Vergeet ook geen afspraken te maken over het opruimen van de panelen, dat hebben wij nu niet gedaan”, zegt een beleidsmedewerker van gemeente Haarlemmermeer. Het opruimen heeft immers voor de tijdelijke gebruiker geen economische functie. “Overigens heeft de provincie inmiddels beleid geformuleerd voor het opruimen van zonneweides, maar als gemeente moet je hier ook over nadenken”.

Het proces van de Groene Hoek illustreert de kinderziektes waar initiatiefnemers en overheden mee worstelen bij de realisatie van zonneweides. Gebrek aan beleid en kennis én weinig ervaring met de procesgang en regievoering wat betreft de aanleg van zonneweides zijn de primaire oorzaken hiervan. Opmerkelijk is, bijvoorbeeld, dat een vergunning verleend kan worden zonder ontwerp of inpassingsplan. Desalniettemin zijn alle gesproken partijen het eens dat de locatie perfect is, de zichtlijnen mooi behouden zijn en de vorm en robuustheid past bij de verkavelingsstructuur van de Haarlemmermeer. Verbeterpunten zijn de uitvoering en detaillering en de gemeentelijke regie hierop.

(Tekst: Rosanne Bruinsma | Beeld: Daniel Nicolas | Selectiecommissie: Jandirk Hoekstra, Marlies van Diest, Peter de Ruyter)