Verslag Erfgoedteam: Post ’65

Verslag Erfgoedteam: Post 65

In Amsterdam zijn onlangs het hoofdkantoor van de voormalige NMB bank van Alberts en Van Huut uit 1987 en kantoorgebouw Tripolis van Aldo van Eyck uit 1992 aangewezen tot gemeentelijk monument en worden waardenkaarten gemaakt van stadsvernieuwingsgebieden en uitbreidingswijken van na 1965. In Heemskerk is de procedure gestart om twee kantoorgebouwen uit ca. 1990, ontworpen door de bekende architect en structuralist Piet Blom, op de gemeentelijke monumentenlijst te plaatsen en in Heerhugowaard zijn eerste verkennende onderzoeken gestart naar de waardering voor wijken die de stad in de vorige eeuw hebben doen groeien.

Deze voorbeelden zijn representatief voor de zoektocht naar manieren om om te gaan met de waardering van gebouwen uit de periode van na 1965. Er zijn verschillende mogelijkheden om deze recente bouwkunst te waarderen en eventueel te beschermen en/of te herontwikkelen. Eén van de prangende vragen hierbij is of de monumentenstatus en de manier van beschermen die tot nu toe gebruikelijk is, de meest geschikte is om de kwaliteiten van erfgoed uit de Post 65 periode te waarborgen en veilig te stellen voor toekomstige generaties.

Samen met specialisten op dit gebied en een aantal erfgoedadviseurs wil het Erfgoedteam dit onderwerp agenderen en bespreekbaar maken.

Het verhaal van een andere gedachte, Anita Blom

In opdracht van het Ministerie van OCW werkt Anita Blom van de RCE aan een verkenning over dit erfgoed. In haar presentatie “het verhaal van een andere gedachte” laat zij zien hoe de verkenning uiteindelijk gaat leiden tot een advies aan de minister over wat dit erfgoed is en hoe we er mee om kunnen gaan. Een expliciete opdracht hierbij is dat er een toenemende aandacht is voor de sociale dimensie van erfgoed en hoe de burgers erbij te betrekken.

Concreet gaat het over de periode van 1965  tot ongeveer 1990, een tijd van ingrijpende maatschappelijke ontwikkelingen en internationale omwentelingen. De jaren zestig zijn de jaren van de babyboomers, bekend van de ongelimiteerde groei en een hoge bouwproductie.  Post 65 volgt na de  Wederopbouwperiode. De les van de  inventarisatie van die periode is dat er teveel vanuit een negatieve benadering gekeken werd en de monumentale status als een belemmering wordt ervaren. Bij Post 65 wordt juist uitgegaan vanuit de kwaliteit en de kracht van de architectuur. Architecten uit die periode hadden specifieke aandacht voor de leefbaarheid van gebouwen en hoe de gebruikers binnen een gebouw met elkaar omgingen.Architecten hadden specifieke aandacht voor de leefbaarheid van gebouwen, voor de gebruikers en hoe men binnen een gebouw met elkaar omging. Het zorgde voor verschillende bijzondere experimenten.Architecten hadden specifieke aandacht voor de leefbaarheid van gebouwen, voor de gebruikers en hoe men binnen een gebouw met elkaar omging. Het zorgde voor verschillende bijzondere experimenten.

De rol van burgers en bewoners, Jouke van der Werf

De tweede spreker, Jouke van der Werf, gaat meer in op de rol van burgers en bewoners bij de waardering van dit erfgoed. Naoorlogse wijken zijn steeds heterogener geworden qua samenstelling van de bevolking, wat heeft dat voor gevolgen voor de identiteit van de wijk? Identiteit is de kern van erfgoed. Het is daarom logisch dat er niet alleen vanuit de erfgoedprofessionals wordt geïnventariseerd maar vanuit de bewoners zelf  en dat wij als professionals wellicht een aantal zaken moeten loslaten om het publiek er beter bij te betrekken. En zou je het niet kunnen omdraaien: een gebouw eerst monument verklaren en dan pas gaan waarderen? Hierin ligt een kans voor gemeenten omdat voorafgaand aan de omgevingswet een omgevingsvisie moet worden opgesteld die vraagt om betrokkenheid van burgers en  bewoners.

Bij de waardering van Post 65 spelen volgens van der Werf de volgende factoren een rol:

Welvaart en crisis:

• Nieuwe typen en schaalvergroting: kantoren, onderwijs, Stadsvernieuwing, experiment, landbouw, recreatie
• Technologische vernieuwing/ nieuwe materialen

Nieuwe thema’s en ingrediënten:

• Betrokkenheid oorspronkelijk ontwerpers (de meeste architecten leven nog)
• Democratisering jaren ‘70: betrokkenheid bewoners
• Migratie

De rol van de gemeente, Gerlof Kloosterman

Over wat de rol kan zijn van de gemeente bij het hele proces van inventariseren, aanwijzen en waarderen spreekt Gerlof Kloosterman, beleidsambtenaar bij de gemeente Heerhugowaard. In zijn lezing schetst hij de ontwikkeling  van Heerhugowaard met name hoe de stad is gegroeid vanaf de 1960 en hoe het concept van het scheiden van wonen en werken is toegepast. In die tijd kwamen er jonge  gezinnen naar Heerhugowaard die dachten er een tijdelijk onderkomen te vinden maar nu vaste bewoners zijn geworden. Kloosterman vindt het interessant om de ideeën van de oorspronkelijke ontwerpers te analyseren en te kijken hoe de huidige bewoners dit ervaren. Hij organiseerde  o.a. een discussieavond in samenwerking met de bond Heemschut en een fietsexcursie waarbij wethouders en raadsleden ook waren uitgenodigd om de bewustwording op gang te brengen dat ook gewone architectuur bijzonder kan zijn. In zijn visie is bewustwording zowel van bewoners als bestuurders de eerste stap, vervolgens komt kennis vergaren en ontwikkelen (inclusief de energietransitie) waarbij tevens wordt nagedacht hoe dit onderwerp te beschrijven in de omgevingsvisie.

Met dit Erfgoedteam heeft het Steunpunt het onderwerp van Post 65 op de agenda gezet. In de komende tijd zullen we er nog meer aandacht aan besteden omdat steeds meer gemeenten hiermee te maken krijgen.

(Beeldverantwoording: Wikimedia)